آويشن شيرازي
آويشن يكي از گونه‌هاي ارزشمند آويشن در ايران است كه در جنوب ايران، افغانستان و پاكستان مورد كاشت قرار گرفته است و خواص دارويي و خوراكي دارد. آويشن نيز از خانواده نعنائيان بوده و ارتفاع كوتاه (۱۰ تا ۳۰ سانتي‌متر) و فرم بوته‌اي دارد كه به‌راحتي در داخل گلدان مي‌توان آن را پرورش داد، ساقه‌هاي منشعب و متعدد و برگ‌هاي كوچك و گرد با حاشيه‌هاي صاف و بدون دم برگ و گل‌هاي كوچك و به رنگ سفيد از ويژگي‌هاي آن است.
آويشن شاخه‌هاي كوچك پوست سفيد دارد و كرك دار است. برگ‌هاي كوچك دايره‌اي يا بيضوي با قاعده گرد و به‌ندرت قلبي‌شكل و تقريباً نوك‌دار، برگ‌هاي جوان كُرك‌هاي كوتاه سفيد و برگ‌هاي مسن‌تر بدون كرك هستند. چرخه‌هاي گل دسته‌اي و گروهي انبوه يا سنبله‌اي شكل دارد. گل‌هاي آن بسيار كوچك، به طول دو ميلي‌متر، تخم‌مرغي درازچين و كرك‌دار هستند. آويشن داراي طبعي گرم و خشك است. آويشن به‌صورت چندساله كاشته مي‌شود و بوته‌هاي آن تا ۵ سال يا بيشتر ماندگاري دارد.
آويشن بومي كشور ايران بوده و در اصفهان (ده كيلومتري شمال نجف‌آباد، ۲۷ كيلومتري جنوب اصفهان، كلاه‌قاضي جنوب اصفهان، شاه‌كوه)، لرستان (شهبازان، چم سنگر: مرگ سر)، خوزستان (۶۰ كيلومتري شمال شرق دزفول، بهبهان: بابا احمدي)، فارس (فيروزآباد، كوه سيوند، ارتفاعات مشرف به درياچه مهارلو، ميان جنگل، بين جهرم و منصورآباد، نزديك طارم داراب)، بوشهر (خورموج نزديك بوشهر، اهرم)، كرمان (بين كرمان و زرند، علي‌آباد به‌طرف اسفندقه)، هرمزگان (۲۰–۳۰ كيلومتري شرق حاجي‌آباد، گهره، كوه‌هاي گنو، كوه هماگ از فارغان و تيدر، آبگرم گنو)، بلوچستان (ده كيلومتري خاش به‌طرف ايرانشهر، شمال بزمان، شمال ايرانشهر، تنگ سرحه، دره رودخانه كاجو شمال قصر قند، اطراف نيك‌شهر)، خراسان (گردو ۷۰ كيلومتري جنوب ازبگو، ازبگو) و يزد (۱۵ كيلومتري غرب چاه‌ملك به طرف چوپانان، مهريز: خورميز، بين جندق و يزد، بافق: قطروم، بين اشنيز و ندوشن) مي‌رويد. آويشن خشكي را به‌خوبي تحمل مي‌كند و نسبت به بي‌آبي مقاوم است.
آويشن گياهي با خواص دارويي بسيار و چندساله از خانواده نعناعيان و از جمله گياهان دارويي است، آويشن تقريباً در تمامي دنيا كشت مي‌شود و داراي گونه‌هاي فراواني است كه اغلب معطر و چندساله هستند. آويشن بومي مناطق مديترانه و جنوب اروپا بوده، در كشور ايران نيز آويشن به‌طور گسترده كشت مي‌شود يا گونه‌هاي وحشي آن در برخي نقاط مي‌رويد و نياز مصرفي كشور را تأمين مي‌كند. در يونان باستان، زنان به شواليه‌ها و جنگجويان آويشن هديه مي‌دادند زيرا باور داشتند اين گياه به آنان شجاعت و قدرت مي‌دهد، در قرون وسطي اروپاييان آن را زير بالش خود قرار مي‌دادند تا خواب راحتي داشته باشند.
ارتفاع گياه آويشن بستگي به شرايط اقليمي از ۲۰ تا ۵۰ سانتي‌متر متغير است، قسمت بالايي گياه انشعاب‌هاي فراواني دارد، هر چه سن گياه بالاتر برود انشعاب‌ها بيشتر شده و بوته‌هايي پرپشت به وجود مي‌آورد. برگ‌هاي آويشن ريز و نيزه‌اي مانند و داراي كرك‌هاي بسيار ريز است. برگ‌هاي معطر آن معمولاً به رنگ سفيد ديده مي‌شود و گاهي صورتي يا بنفش كه جذب‌كننده قوي حشرات و زنبورها است. بذر آويشن بسيار ريز بوده، هر ۱۰۰۰ عدد بذر آويشن حدوداً ۰٫۳ گرم وزن دارد. آويشن براي رشد به هواي گرم و خشك و نياز دارد، بسيار مقاوم به خشكي و بي‌آبي بوده.
اين گياه با اريگانو هم‌خانواده است. در زبان كردي به «آويشن»، «جعتري» و ساير مناطق كردنشين به آن «آنخ» يا «اَزوِه» گفته مي‌شود و در زبان تركي به «آويشن»، «كهليك اُتي» و در زبان مردم لر به‌خصوص در مناطق بختياري به اين گياه «اوشوم» گفته مي‌شود. در زبان مردم رودبار استان گيلان به آن، «پلنگ مشت» مي‌گويند و طعم‌دهنده اصلي غذايي به نام شامي رودباري است. يكي از گونه‌هاي اين گياه كه در مناطق كوهستاني شمال خراسان به‌وفور يافت مي‌شود به زبان كردي كرمانجي «آنخ» نام دارد. در شهرستان اقليد با نام آويشن شيرازي (Zataria multiflora) مي‌رويد. در آذربايجان غربي بخصوص مناطق كوهستاني نقده رويش قابل‌توجهي دارد.
در زبان تركي به آن كهليك اوتو (كهليك = كبك و اوت = گياه) مي‌گويند. برخي آن را به دليل تشابه اسمي با كاكوتي اشتباه مي‌كنند. درحالي‌كه كهليك اوتو (آويشن)، علي‌رغم تشابه اسمي با كاكوتي از آن متفاوت است. در همدان به آن آزربه و در كوخرد هرمزگان به آن اَوشُه مي‌گويند. در چهارمحال و بختياري به‌خصوص در كوهپايه‌هاي كلار و ناغان (اُورشُم) مي‌رويد. در جلگه دشت‌هاي مياني استان بوشهر نيز مي‌رويد و در گويش دشتي بوشهري به آن اُوشِه مي‌گويند، اين گياه در نواحي كوهستاني استان سيستان و بلوچستان هم مي‌رويد و در زبان محلي به آن «ازگند» مي‌گويند. گونه‌هاي مختلفي از آويشنيان در كوهستان‌هاي ايران مي‌رويد. در كتب طب سنتي فارسي با نام «حاشا»، «اوشن» و «صعترالحمير» نام برده شده است.
در مناطق مختلف ايران گونه‌هاي مختلف ايران گونه‌هاي مختلف با اسامي محلي متفاوتي شناخته مي‌شود از جمله در همدان «آزربه»، در اطراف تهران «آويشن يا آويشم»، در طالقان «زروه»، در زبان كردي به آن «جعتري»، «آنوخ» يا «اَزوِه» (اَزبويه) مي‌گويند و در مناطق آذري نشين «ككليك اوتي» يا «كاكله اوتي» و در ساير مناطق «صعتر»، «زعتر»، «اوشن»، «اشمه كوهي»، «سي سنبر» و «سوسنبر» ناميده مي‌شود. آويشن را به‌راحتي مي‌توانيد در گلدان‌هاي سايز متوسط و در باغچه‌هاي منازل كشت نمود كه در ادامه به‌طور كامل به آموزش آن مي‌پردازيم.
كاشت
كاشت آويشن از دو طريق تكثير مي‌يابد: كاشت بذر و تكثير رويشي (تقسيم ريشه). تكثير قلمه (كه خيلي رايج نيست).
در تكثير رويشي در فصل زمستان گياه را از خاك در آورده و ريشه‌هاي آن را به چند قسمت تقسيم كرده و در مكان‌هاي موردنظر مي‌كاريم. براي كاشت بذر آويشن در گلدان، گلدان انتخابي بايد عمقي حداقل ۱۰ سانتي‌متري داشته باشد. بذرها را در مناطق سردسيري و معتدل بهتر است ۶ هفته قبل از بهار و اتمام سرماي بهاره در منزل يا گلخانه و خزانه نشاء كنيد و بهار به محل اصلي كاشت (گلدان يا باغچه) منتقل كنيد. براي كاشت در مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري هر زماني مي‌توانيد اقدام به كاشت كنيد. آويشن در مناطقي كه داراي زمستان سرد است ممكن است زير برف دام نياورد و خشك شود. بذر آويشن بسيار ريز بوده، بذرها را زير لايه بسيار نازك از خاك نرم قرار دهيد و با اسپري آبياري كنيد. (عمق حداكثر ۰٫۵ سانتي‌متري)
براي كاشت خانگي بهتر است بذرها را بهار و بعد از رفع كامل سرما بكاريد. بذر آويشن را مي‌توانيد ابتدا داخل گلدان كوچك يا ليوان يك‌بار مصرف و سيني نشاء در عمق ۰٫۲ تا ۰٫۵ سانتي‌متري بكاريد و بعد از رسيدن به طول ۵ تا ۱۰ سانتي‌متر به گلدان يا زمين اصلي منتقل كنيد. خاك مناسب براي رشد گياه آويشن بايد نيمه سبك و داراي زهكشي مناسب باشد تركيب خاك باغچه و كمپوست يا كود حيواني براي كاشت باغچه و براي كاشت گلداني تركيب كوكوپيت و كمپوست مناسب است، آويشن خاك‌هاي سنگين و رسي را نمي‌پسندد. براي انتقال گياه به باغچه و مزرعه ابتدا خاك را به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتي‌متر زيرورو كنيد و با كود حيواني پوسيده يا كمپوست مخلوط كنيد، سپس گياهان آماده‌شده و نشاء شده از قبل را به‌صورت رديفي كشت كنيد، فاصله بين هر دو بوته را ۳۰ تا ۴۰ سانتي‌متر و هر دو رديف را ۳۰ تا ۵۰ سانتي‌متر در نظر بگيريد.
تا قبل از جوانه‌زني بذر، بستر كشت هميشه بايد مرطوب باشد ولي نه غرق آبي. براي تسريع در جوانه‌زني بذرها مي‌توانيد بر روي بستر كشت يك مشما شفاف بياندازيد، توجه كنيد كه با اين كار دما زير مشما بالا مي‌رود و درصورتي‌كه هوا خيلي گرم باشد از انجام اين كار پرهيز كنيد و تنها مراقب باشيد كه خاك خشك نشود. كاشت مستقيم بذر آويشن در فضاي باز مشكلاتي دارد، از قبيل بارندگي شديد و شستشوي بذرها و به هم ريختن نظم كاشت و تراكم به همين دليل توصيه مي‌شود ابتدا بذرها را به‌صورتي كه بالا گفته شد نشاء كنيد و سپس در فواصل منظم به محل اصلي منتقل كنيد.
علف‌هاي هرز را از همان ابتدا حذف كنيد، وجود علف هرز باعث رقابت در جذب مواد مغذي خاك ميان آويشن و علف هرز مي‌شود و باعث كاهش مواد دريافتي موردنياز گياه و كم شدن اسانس و عطر گياه مي‌شود. خاك مناسب براي كاشت بذر آويشن بايد PH بين ۴٫۵ تا ۸ داشته باشد. از آبياري زياد آويشن بپرهيزيد، ريشه‌ها به رطوبت زياد حساس بوده و پوسيده مي‌شود، آويشن به خشكي مقاوم بوده ولي آبياري منظم توصيه مي‌شود. دماي كاشت بذر و جوانه‌زني ۲۰ تا ۲۵ درجه مناسب است، بعد از رشد دماهاي بالاتر را نيز تحمل مي‌كند.
خواص آويشن
۱- طبع آويشن گرم و خشك بوده و داراي ويتامين‌هاي آ- ب – اي و هورمون گياهي است.
۲- استحمام با آب جوشيده آويشن در تسكين درد رماتيسم شفابخش بوده و در رفع لاغري موضعي نيز مؤثر است.
۳- مصرف دم‌كرده آويشن در درمان صرع، قطع عادت ماهانه ميگرن، تب و دفع انگل اثر خوبي دارد.
۴- آويشن مقوي، محرك، قاعده آور، التيام‌بخش، افزاينده شير مادر، تصفيه‌كننده خون، مدر، ضدعفوني‌كننده، مقوي عضلات، دافع اخلاط خوني، آرام‌بخش و دافع سودا بوده و حافظه را تقويت و نيروي جنسي ر افزايش مي‌دهد.
۵- اين خوراكي حاوي آنتي‌بيوتيك طبيعي بوده و مصرف دم‌كرده و جوشانده آن براي اشخاصي كه مبتلابه بيماري‌هايي نظير درد معده، سرطان، كلسترول، ورم روده، سياه‌سرفه، اختلال‌هاي مغزي و كليوي، مسموميت، دندان‌درد، شبكوري، ناراحتي كبدي، چاقي، ورم كليه، ناتواني جسمي، آسم، درد سياتيك، سنگ كليه، ترشحات رحم، زكام سوءهاضمه، آرتروز، واريس و برفك دهان مي‌باشند مفيد است.
۶-عرق آويشن براي درمان جوش‌هاي جلدي اثر مثبت دارد.
۷- توصيه شده است كه براي درمان بيماري‌هاي ريوي مثل برونشيت حدود ۵ قطره از اسانس آويشن را بر روي قند چكانده و به همراه چاي ميل كنيد.
۸- دمنوش آويشن به مقدار يك قاشق مرباخوري در هر فنجان آب به مدت سه نوبت در روز به هضم غذا كمك كرده و موجب درمان سرفه مي‌گردد و همچنين باعث تسكين انواع تشنج شده و ضمناً بوي بد دهان را نيز برطرف مي‌كند.
۹- از آويشن در درمان بيماري‌هايي مانند گريپهاي عفوني، برونشيت، نارسائي كبد و ناراحتي‌هاي ريوي استفاده درماني مي‌گردد.
۱۰- از جوشانده غليظ آويشن در تقويت پياز مو استفاده مي‌شود، از دم‌كرده رقيق آن نيز مخلوط با عسل در صبحانه به‌جاي چاي استفاده مي‌گردد.
۱۱- از اين خوراكي در تهيه قرقره‌ها (براي درمان گلودرد چركي) و حمام‌هاي درماني در رژيم‌هاي لاغري و در تهيه خميردندان‌ها استفاده مي‌شود همچنين از جوشانده اين خوراكي به‌عنوان كمپرس در درمان رگ به رگ شدن و پيچيدگي عضلات استفاده مي‌كنند.
نحوه مصرف آويشن
براي مصرف چاي آويشن مي‌توانيد ۱ الي ۲ گرم گياه خشك را در ۱۵۰ ميلي‌ليتر آب جوش، دم و چند بار در روز ميل كنيد. بهترين زمان مصرف ۲ ساعت پيش يا پس از غذا است. افرادي كه نسبت به مرزنجوش يا گونه‌هاي ديگر خانواده نعناييان حساسيت دارند، ممكن است به آويشن نيز حساسيت نشان دهند. آويشن مي‌تواند ميزان لخته شدن خون را كاهش دهد و به‌ويژه در مقادير زياد، خطر خون‌ريزي را افزايش دهد. آويشن ممكن است در بدن مانند استروژن عمل كند. از مضرات آويشن اين كه اگر در شرايطي هستيد كه بر اثر استروژن وخيم مي‌شود (مثل سرطان سينه)، از مصرف آويشن خودداري كنيد. آويشن مي‌تواند پس از عمل جراحي يا در طول آن، از سرعت لخته شدن خون بكاهد، پس دو هفته قبل از جراحي، مصرف آن را متوقف كنيد.
براي خريد بذر آويشن و ساير گياهان دارويي به فروشگاه بذر ظرافت مراجعه فرماييد.
همچنين از راه‌هاي زير نيز مي‌توانيد محصولات ما را ملاحظه و خريد نماييد:
1- مراجعه به صفحه اينستاگرامي به آدرس:
https://www.instagram.com/zerafat.shop/
2- مراجعه به كانال تلگرامي به آدرس:
3- تماس با شماره موبايل: 09135555833
برچسب: آويشن، بذر آويشن، گياهان دارويي، بذر، خواص آويشن، خريد بذر، فروشگاه بذر،